VA là gì? 

VA là từ viết tắt từ tiếng Pháp “Végétations Adénoides”, là tổ chức lympho nằm ở vòm họng. Khi thở, không khí vào mũi, qua VA rồi mới vào phổi. VA là một phần thuộc vòng bạch huyết Waldeyer bao gồm:  VA, amidan vòi, amidan hầu, amidan lưỡi, vòng này bao xung quanh đường thở và đường ăn. Đây còn được gọi là “hàng rào vệ sĩ” để bảo vệ cơ thể trẻ bởi tất cả các vi khuẩn vào từ mũi và từ miệng đều phải xuyên qua vòng Waldeyer. 

Những “Vệ sĩ” tế bào bạch cầu tại VA chịu trách nhiệm “canh gác”, “nhận diện” và “xử lý” vi khuẩn. Tế bào có khả năng nhận diện và tạo kháng thể. Các kháng thể này được nhân rộng và tỏa đi khắp nơi, nhiều nhất là ở vùng mũi họng để “làm nhiệm vụ”. Khi vi khuẩn tái xâm nhập, chúng sẽ tự động vô hiệu hóa vi khuẩn và tiêu diệt ngay.

Tại sao trẻ thường xuyên bị viêm VA?

Lý giải vì sao trẻ thường xuyên bị viêm VA, PGS.TS.BS Nguyễn Thị Quỳnh Hương cho biết:

Thứ nhất, VA nằm phía sau mũi, trên lưỡi gà, là vùng đặc biệt khó thấy ở trẻ khi thực hiện thăm khám và tầm soát thông thường nên dễ bị bỏ sót khi chỉ soi vùng mũi và họng đơn thuần. 

Thứ hai, VA là cấu trúc 1 trong 5 thành phần cấu trúc lympho họng bảo vệ cho trẻ khỏi các tác nhân gây hại gồm các loại vi khuẩn, nấm, vi rút khi đi qua đường thở, chính vì vậy, VA cần “đối mặt” 24/24 với những mầm bệnh, chỉ cần sức đề kháng của trẻ suy yếu hay VA phải “làm việc” quá tải thì rất dễ dàng bị viêm. Lúc này bạch cầu không đủ sức chống chọi sẽ “chịu thua”, để vi khuẩn cư trú tại đây có cơ hội sinh sôi và tấn công gây viêm bệnh lý. Như vậy, sau nhiều lần nhiễm trùng, VA có thể trở thành ổ chứa vi khuẩn, gây nên sự tái phát nhiều lần.

Lý do thứ 3 là việc sử dụng thuốc kháng sinh không tuân theo bất cứ chỉ định nào của bác sĩ. Bên cạnh đó phải kể tới thói quen áp dụng các mẹo chữa bệnh, các thông tin không được chứng thực để chữa bệnh khiến bệnh khó được điều trị dứt điểm hoặc gây ra hiện tượng kháng kháng sinh khiến bệnh dai dẳng, tái phát nhiều lần. 

Lý do thứ 4, VA có khả năng “đặc biệt” là tạo ra các chất màng bao bọc tổ chức này. Bình thường, khả năng đặc biệt này có thể làm rất tốt việc bảo vệ hệ hô hấp và sức khỏe cho trẻ tuy nhiên khi đã mắc bệnh, chính khả năng này lại ngăn chặn hiệu quả của thuốc. Chính vì vậy, việc sử dụng thuốc không đúng chỉ định sẽ gây ảnh hưởng đến việc điều trị nội khoa của các bác sĩ. 

Dấu hiệu của viêm VA cấp tính và viêm VA mãn tính

Viêm V.A cấp tính 

• Đối tượng trẻ mắc bệnh thường ở độ tuổi từ 6 tháng đến dưới 4 tuổi, ít gặp hơn ở trẻ trên độ tuổi này. 
• Dấu hiệu quan trọng để nhận biết bệnh đó là trẻ thường bị ngạt mũi, ngạt nặng dần cả 2 bên khiến trẻ thở khó khăn, phải há miệng để thở, khi thở có tiếng khò khè, khụt khịt. Trẻ nhỏ có thể bỏ bú hoặc bú ngắt quãng do không thở được.
• Ho: thường xuất hiện muộn hơn sau khi trẻ bị ngạt mũi. Dịch từ mũi chảy xuống họng là nguyên nhân gây ho cho trẻ trong trường hợp này. Việc thường xuyên dùng đường miệng để thở do mũi bị ngạt cũng là nguyên nhân gây ho ở trẻ bị viêm VA.
• Hơi thở của trẻ có mùi hôi. 
• Trẻ mệt mỏi, biếng ăn, quấy khóc.
• Một số bé có biểu hiện rối loạn tiêu hoá như đau bụng, nôn trớ và đi ngoài phân lỏng.
• Có thể xuất hiện sốt từ 38 đến 39 độ trong các đợt viêm cấp.
• Trẻ nghe kém.

Viêm VA mạn tính

• Viêm VA mạn tính là tình trạng xảy ra khi VA bị viêm cấp tính tái phát nhiều lần. Lúc này, VA đã mất đi tác dụng “vô hiệu hóa” vi khuẩn, virus và nấm mà thay vào đó lại bị xơ hóa và trở thành nơi “cư trú lý tưởng” của vi khuẩn. 
• Khi bị viêm VA mãn tính, trẻ sẽ chảy mũi thường xuyên, nhiều hoặc ít, dịch khi trong khi đục, nhiều khi chảy mũi xanh kéo dài. Do ngạt mũi kéo dài nên trẻ thường ngủ không ngon giấc, hay quấy khóc, ngủ ngáy và xuất hiện những cơn ngừng thở khi ngủ vô cùng nguy hiểm. 
• Rối loạn phát triển khối xương mặt vừa là dấu hiệu vừa là biến chứng ở những trẻ bị viêm VA mãn tính: Do đang trong giai đoạn xương phát triển, trẻ lại thường xuyên dùng miệng để thở, mũi ít được sử dụng nên qua nhiều năm chóp mũi trở nên nhỏ hơn, mũi tẹt, trán dô. Mặt dài, hàm trên vẩu, hàm dưới hẹp, không thể khép miệng,vẻ mặt kém lanh lợi. 

Viêm VA có thể để lại những biến chứng nào nếu không điều trị triệt để?

Viêm V.A thường không nguy hiểm đến tính mạng của trẻ nhưng bệnh thường xuyên tái phát. Đối với những trẻ bị viêm mãn tính, bệnh có thể khiến trẻ chậm phát triển thể chất và tinh thần, trẻ gầy gò, chậm chạp, kém hoạt bát và ảnh hưởng tới sức khỏe, dẫn tới bệnh lý dưới đây: 

• Biến chứng ở tai là nhóm biến chứng thường gặp nhất như viêm tai giữa, viêm tai ứ mủ, viêm xương chũm cấp do dịch viêm ở mũi trẻ lan vào tai thông qua lỗ vòi tai. Các bệnh về tai do biến chứng của viêm VA như viêm tai thanh dịch thường tiến triển âm thầm, trẻ có thể không thấy đau đớn nhưng lại khiến sức nghe của trẻ giảm, ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng phát triển ngôn ngữ, học tập ở trẻ. 

• Biến chứng ở mũi xoang: gây viêm mũi xoang, nếu không được điều trị đúng cách cũng có thể dẫn đến một vài biến chứng nguy hiểm hơn như viêm tấy tổ chức hốc mắt.
• Gây viêm thanh quản, khí quản, phế quản, viêm phổi trẻ thường phải nhập viện điều trị.
• Gây ngủ ngáy và các cơn ngưng thở khi ngủ thường phối hợp với viêm amidan quá phát. Nếu trẻ ngủ ngáy và có nhiều cơn ngừng thở, bệnh kéo dài có thể dẫn đến suy tim, vô cùng nguy hiểm. 

Cách chăm sóc trẻ bị viêm VA đúng cách

Khi thấy trẻ xuất hiện những dấu hiệu nghi vấn, tốt nhất cha mẹ nên đưa bé đi khám tại những cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ chuyên khoa Tai – Mũi – Họng trực tiếp thăm khám và điều trị. Bên cạnh việc phối hợp điều trị với bác sĩ, cha mẹ cũng nên chăm sóc trẻ đúng cách và để ý hơn tới chế độ dinh dưỡng của trẻ nhằm bổ sung đầy đủ những dưỡng chất cần thiết để củng cố hệ miễn dịch và tăng cường sức khỏe cho trẻ. 

• Vệ sinh họng, miệng cho trẻ sạch sẽ bằng nước muối sinh lý. 
• Giữ gìn không gian sống và vui chơi của trẻ luôn sạch sẽ.
• Cho trẻ ăn nhiều trái cây và rau xanh bổ sung các loại vitamin như vitamin C, E, A, có tác dụng làm giảm tình trạng viêm, khó thở của trẻ. Các loại hoa quả, rau xanh giàu chất chống oxi hóa, đặc biệt tốt là dâu tây, các loại quả mọng, bông cải xanh, rau bina và cà rốt.
• Trẻ bị viêm VA thường đi kèm với sốt, vì vậy trẻ dễ bị mất nước hơn so với những người bình thường, do đó cha mẹ nên cho trẻ uống nhiều nước, đặc biệt là nước trái cây sẽ giúp giảm tình trạng viêm, tình trạng khô họng.
• Sau cùng, cha mẹ nên cho bé tái khám định kỳ theo chỉ định và tuân thủ nghiêm ngặt liệu trình của bác sĩ từ đó điều chỉnh chế độ chăm sóc và dinh dưỡng hợp lý, tránh viêm VA tái phát gây nhiều biến chứng không mong muốn.